MATA-MATA! (bagean 1)

Ling-sir we-ngi.
Mendung gumantung ana ing langit iring lor. Thathit cumlorot kumeclap mbelah angkasa. Gludhug kang gumleger lebur dening hawa kang adhem. Kahanan sajak nyalawadi.
Ngge-gi-ris-i!
Udan mak bres, tumurun saya deres. Banyu ora trima mung tumetes seka langit, nanging gumrujug kadya semuntak dening para Dewa ing Kahyangan. Angin mobat-mabit, wit-witan dhoyong sak kiwa tengening dalan. Swara angin keprungu kadya baunge asu.

Pe-teng dhe-dhet!
Lampu pepadhang PT. PLN turut dalan sing dak liwati pinuju balik nyang papan penggaweyan, mati kabeh. mBok menawa pancen dipateni seka sentral, ngawekani wit-witan kang melu mobat-mabit, mbebayani. Sumelang ngembruki kawat setrum kang pinenthang antarane togor utawa leneng, cagak thing utawa anim.

Se-pi nye-nyet!
Maca kahanan kaya mengkono, sakjane tuwuh rasa wedi ing jeroning atiku. Uwis pirang adohe olehku dhewekan nyetir montor,ora ana sijia kendaraan liya pinuju sak arah utawa sing sliringan. Kamangka iki isih ana ing tengah-tengahing kebon teh duweke PTPN. Ora ana pilihan liya, dalan siji-sijine ya mung jalur inspeksi tinggalane Landa awujud makadham. Dalan makadham sing gemronjal apa maneh lagi udan deres ora bakal bisa diliwati montor kanthi laju punjul seka 30 Km/jam. Saupama nekat, montor sing dak tumpaki bakal bobrok.

Mripat iki rasane uwis sepet amarga ngemu embun. Maklum, montor sing dak tumpaki tanpa AC. Udan lan angin saya nggilani. Bledhek wis bola-bali gemledhek, suarane mangampar-ampar.

Guwa Jepang ana sisih kiwa dalan wis keliwatan. Sak kedhepan pucukaning mata isih weruh wujude, seka kadohan kaya kodhok lagi mangap. Uwit Serut kang umure punjul seka 100 taun lan dadi tengere guwa kuwi, isih katon pideksa nadyan bola-bali keterak angin Lesus. Sakjane tumekaning saiki aku isih ora mudheng, ngapa para prejurit sing ngakune 'sedulur tuwo seka negri matahari terbit' kok blangkrakan utawa this-thisan tekan tengahing kebon teh duweke Meneer Van de Jong rikala Perang Pasifik? Para prejurit Dai Nippon kuwi katemokake isih urip dening warga grumbul cedhak guwa sak uwise geger Gestok 1965. Nalika kepergok dening warga, para prejurit kuwi isih nyandhang seragam Angkatan Perang Jepang kang uwis tepa lan suwek-suwek, kaya dene gombal amoh. Nadyan mengkana, para prejurit kuwi padha siaga nggegem gagang samurai (bareng ditelesih kanthi setiti, kabeh samurai kuwi ana tenger gambar sirahe Kaisar Jepang). Kamangka Jepang ngaku kalah perang taun 1945, sak uwise Hiroshima lan Nagasaki ditibani bom atom dening Amerikah. Dadi, sak uwise 20 taun para prejurit kuwi nembe mangerteni yen negarane kalah perang. Mula, para prejurit kuwi banjur diulihke bali menyang negarane.

"Kaya-kayane kok ora mokal lan ora sebaene", batinku.

Apa maneh rikala taun1985, ana tim expedisi Jepang neliti guwa kuwi. Jare mung sakperlu dokumentasi. Suwene pitung dina, gaweane pendhak dina klintar-klinter, sliwar-sliwer, ngekar-ngeker, lemah diekar-eker. Genahe golek apa, tekane saiki ora ana sing ngerti. Ora cetha!

Dadi kelingan rikala taun 2005. Aku entuk tugas gawe rancangan kanggo proyek Agrowisata kanthi pisungsung dana seka Jepang. Salah sijine ing tlatah kebon teh, sing ana guwane Jepang kuwi. Yen tak etung-etung seka taun 1945, ana jarak wektu sing ajeg tekane 2005. Apa ya jarak 20 taunan kawit 1945 tekane 2005 mung kebeneran? Apa ya kabar angin kang santer sumebar, sak tenane nyata menawa ana 'harta karun' awujud emas lantakan cacahe pirang-pirang truck, disimpen sakjroning guwa ana ing tlatah kebon teh kene? Dene para prejurit Dai Nippon sing katemokake dening warga, kabare minangka utusane kaisar. Dhawuhe: jagani raja brana awujud emas lantakan kang dipigunaake Jepang (sing wektu kuwi fasis), kanggo ngragati angkatan perange.

Saiki taun 2015. Sepuluh taun maneh 2025. Kanthi periode 20 taunan mau, kira-kira ing tlatah kene iki bakal ana gawe apa maneh ya? Ah...aku kok dadi ngayawara?

Guwa Jepang uwis keliwat. Yen ngono grumbul paling cedhak watara 10 menit maneh. mBok menawa aku bisa nunut ngiyup lan ngangetake awak ana salah sijining omah warga ing grumbul. "Moga-moga yahene isih ana sing melek", batinku sinambi ngeyem-yemi awakku dhewe.

...wonten candhakipun.

Kaserat dening:
BR. Wijaya

Read More

KABAR DUKA

Redaksi "Senthir Kalawarta" turut berbelasungkawa atas meninggalnya Embah rekan kita, Aan Dimar, pada Jumat 19 Juni 2015.

Semoga arwah Embah mendapat tempat terindah di sisiNya, dan keluarga yang ditinggalkan diberikan ketabahan serta kesabaran.

Redaksi "Senthir Kalawarta Basa Jawa"

Read More

SINAU NALAR ING SAJRONING URIP PADINAN

1. Urip ing Jaman Katrangan lan Pepeling

Jaman saiki bisa diarani jaman kebak katrangan utawa informasi, malahan bisa diarani uga jaman kebak pepeling lan prentah. Nang ngendhi wae, awake dhewe meruhi katrangan, saka ing pinggir ndalan tekan njero omah. Metu saka omah, awake dhewe wruh papan iklan, dluwang slebaran, swara saka megaphone, mlebu omah ana layar tivi, koran durung telpon genggam sing isine oceh-ocehane manungsa lan warta-warta saka internet.

Yen dibandhingke jaman mbiyen krasa beda banget. Simbah-simbahe awake dhewe luwih asring sinau saka pengalaman uripe dhewe lan saka alam kang disawang lan didhemok sacara langsung (wit-witan, kali, pegunungan lan sapiturute), awake dhewe saka tulisane wong liya, gambar lan filem. Tulisan, gambar utawa filem kuwi mung wujude, isine macem-macem: crita, warta faktual lan paling akeh iklan lan pepeling utawa prentah. Isine katrangan kuwi mau akeh-akehe martakae apik elike samubarang kahanan utawa objek, lan biyasane dikantheni prentah utawa pepeling supaya dilakoni utawa aja dilakoni (sok-sok prentahe dislamurake, supaya ora nyolok). Kaya-kaya awake dhewe bocah bodho ora bisa sinau saka uripe awake dhewe langsung, ora bisa ngrasaake kahanan samubarang kuwi apik utawa ala. Contone: Ngrokok kuwi mateni (ala), aja dilakoni (dilarang merokok); bocah sing taat kuwi apik, ajari bocahmu supaya bisa dadi taat.

Apa sing dijaluk karo sakehing katrangan lan pepeling mau yaiku supaya awake dhewe mbenerake (ngamini) lan nglakoni cara urip kang dinyunyukake (karepku arep nerjemahake ”dipromosikan”). Urip ing jaman biyen, kaya ngono mau ora akeh. Wong-wong kaya-kayane isin yen ngajari wong liya ndhi sing becik lan endhi sing ala amarga ngrumangsani. Wong mbiyen luwihintrospektif, neliti awake dhewe sakdurunge ngajari wong liya. Wong saiki luwih seneng lan suka gambira ngajari lan mituduhake endhi sing apik lan ala marang wong liya. Saiki akeh cah cilik sing dadi guru agama ngajari wong tuwo urip sing apik kuwi kaya ngapa, kaya-kaya pangalaman uripe wong tuwo sing puluhan tahun bisa dikalahake karo pasinaon sing mung diwaca lan dirungoake saka kaset.  Ing Elmu psikologi kuwi diarani ”exporting morality” ngekspor wewarah becik marang wong liya. ”ngekspor wewarah” kuwi ora ala yen eksportir-e bisa ngrumangsani yen barang kang diwarahake kuwi mung salah sijining dalane urip, dudu sing mutlak dhewe, lan dalan liyane ora dianggep salah sacara mutlak. Nanging biyasane ora mangkono. Eksportir-e yakin banget yen barang sing ditawaake kuwi kecap no siji lan liyane palsu, nah kuwi sing mbebayani. Bisa keladuk dadi prentah nyingkirake utawa musnahake wong-wong sing dhuwe cara urip sing bedha karo cara urip sing diyakini. Eeh nyuwung pangapunten kedhawa-dhawa ing babagan ”exporting morality”

Terkadang ora gampang neliti warta, crita utawa pepeling sing duwe maksud ”promosi” cara urip, luwih-luwih yen wujude gambar utawa film, lan yen isine kagayut babagan kesehatan lan moralitas utawa kapercayaan. Prentah mau krasa luwih teges lan meksa. Bayangake yen sing pengen marahi awake dhewe kuwi akeh wong, awake dhewe rasane kaya disurung ngalor-ngidul, dadi lali kara apa sing saknyatane awake dhewe rasaake ing urip iki. Tulisan iki mung nyoba ngajak neliti katrangan sing mbendinane awake dhewe rungoake utawa sawang, ora arep milah-milah ndhi sing bener lan ndhi sing salah, nanging katrangan sing kaya ngapa sing layak ditampa lan sing layak ditolak adedhasar pamikiran kang wening.

Sing arep dinyataake mung salah sijining cara supaya awake dhewe bisa neliti katrangan adedhasar panalaran utawa basa gaule reasoning kang disinau saka Stephen Toulmin. Stephen Toulmin, filsuf Inggris (25 Maret 1922 – 4 desember 2009) sing ndhuweni sikep batin kaya wong Jawa, sakmadya. Ing masalah moral etika dheweke ora nyarujuki absolutisme lan uga ora nyarujuki relativisme, ngono ya ngono ning aja ngono, nang tengah-tengah: sing dipertimbangke ora mung prinsip moral universal nanging uga kahanan nyata. Salah siji bukune yaiku: An Introduction to Reasoning (1979; with Allan Janik and Richard D. Rieke 2nd edition 1997) mbahas piye carane mriksa Claim (ing cara Indonesia pendapat; yen ana sing ngerti cara jawane mbok tulung aku dikandhani).

Klaim utawa pendapat kuwi sing diarani thesis, yen awake dhewe ngganggo basa para filsuf, kasimpulan sing dipercaya bener lan didudut saka kahanan-kahanan sing dimangerteni. Contone: (lebar nyawang mendhung petheng) sampeyan celathu: sore iki arep udan; (bar maca koran kuning sing isine berita kejahatan, korupsi lan liyan-liyane sing ala) pak Semedhi ngandika, iki jaman edan. Sing dadi pokok perkara yaiku piye carane mriksa klaim utawa thesis mau.

2. Unsur dasar Agumentasi (claim, ground, warrant, backing)

                Claim utawa klaim kudu dibedhaake karo prentah utawa pianjur. Prentah kuwi sipate ngarahake tumindhak utawa laku sing adedhasar klaim sing kena dipercaya. Contone prentah: mlaku-mlakua ing wayah esuk supaya kowe tetep sehat lan seger. Prentah mau tukul saka klaim: mlaku-mlaku bisa njaga kasihatan raga. Klaim nunjukake sikep (sikap ing basa Indonesia) utawa panilaian wong sing kandha tumrap samubarang kahanan utawa objek. Klaim dinyunyukake supaya ditampa sing krungu. Si penganjur duwe pikiran utawa panilaian yen mlaku-mlaku bisa dadi sarana njaga kesihatan, utawa ringkese mlaku-mlaku (objek) kuwi sehat (panilaian utawa sikep). Conto liyane: aja goroh. Prentah mau adedhasar klaim yen goroh kuwi ala.

                Klaim supaya diandel utawa dipercaya sing krungu merloake bukti utawa fakta sing ndukung klaim kuwi mau. Iku diarani ground utawa dhasar. Apa dhasare awake dhewe bisa alok yen goroh kuwi ala? Apa dhasare mlaku-mlaku bisa njaga kesehatane raga? Wujude dhasar utawa ground kuwi kahanan kang nyata kang bisa dimangerteni, diweruhi sarana panca indra (bukti empiris). Bukti sing paling kuat umume dijupuk saka panelitian. Contone: ana panelitian sing nunjukake yen wong kang sregep mlaku-mlaku luwih dawa umure tinimbang sing ora sregep. Mlaku-mlaku ngurangi resiko lara jantung lan diabetes lan sakpiturute. Urip dhawa, ora kena diabetes utawa jantung kuwi tandhane wong sehat. Dadi saka bukti-bukti empiris utawa ground mau awake dhewe bisa gawe klaim. Nanging dhasar utawa ground uga bisa dijupuk saka pangalaman pribadi. Contone setahun kepungkur aku sregep mlaku-mlaku, awakku seger ora gampang kesel. Saiki rada kesed, awakku gampang lara flu.

                Warrant utawa jaminan kuwi pamikiran utawa asumsi utawa prinsip sing nggandhengake antarane klaim lan dhasar empiris. Jaminan ngabsahake klaim sarana nunjukake yen bukti utawa dhasar empiris mau gathuk karo klaime. Contone: wong bisa diarani sehat yen proses-proses peredaran getih lan oksigen kuwi lancar. Mlaku-mlaku maraake proses peredaran getih lan oksigen dadi lancar. Apa sing disinau ing sekolah umume asumsi utawa prinsip-prinsip dhasar sing penting kanggo urip. Sarana sinau prinsip-prinsip dhasar mau bocah bisa mangerti kaitane kahanan empiris lan klaim.  Ing ilmu fisika jaminan utawa warrant kuwi bisa mawujud rumus fisika.

                Telung prakara mau: klaim, dhasar empiris lan jaminan kasebut unsur dhasar argumentasi. Sing diarani argumentasi kuwi proses wong mbentuk klaim, nyanggah klaim utawa nguwatake klaim. Dadi awake dhewe perlu mangerteni telung prakara kuwi supaya bisa mutusake arep percaya utawa ora marang klaim sing diomongke wong, ora waton melu-melu.

3. Panguwate argumentasi: backing, qualifier lan rebuttal.

                Yen jaminan kuwi disanggah, awake dhewe merloake backing utawa beking (istilah kuwi ing urip padinan biasane dienggo kanggo nyritaake tumindhake aparat Negara sing nglindungi tumindhak ala para juragan, mbuh juragan minuman keras utawa judi. Yen juragan kuwi mau ora tau digrebeg mesthi ana sing takon bekinge sapa). Beking kuwi nguwatake jaminan utawa jaminane jaminan. Ing contho dhwur mau, jaminan yen mlaku-mlaku nglancarake peredaran getih lan oksigen dijamin karo kanyataan: mlaku-mlaku bisa mbakar lemak lan nggedheake volume paru-paru. Peredaran getih bisa lancar yen pembuluh darahe ora kakhehan lemak lan bisa nyerap oksigen sing akeh; paru-paru sing kuat nyerap oksigen sing cukup, lan oksigen diperloake kanggo nguripi lan ngremajaake sel-sel raga. Kuwi mau kabeh bisa diarani beking, utawa dhasar sing nunjukake kaitane mlaku-mlaku karo kasehaten raga.

                Qualifier utawa kualifikasi nunjukake kekuatane klaim utawa kemungkinan klaim kuwi mau bener utawa salah miturut wong sing ngejoake klaim. Contone: umume (kualifikasi) mlaku-mlaku maraake sehating raga (klaim), utawa kanggone wong tuwo (kualifikasi) mlaku-mlaku maraake sehat (klaim). Sak liyane kuwi argumentasi uga bisa dikuatake yen ditambahi rebuttal utawa sanggahan, yaiku kahanan sing maraake klaim kuwi dadi kleru. Contone: mlaku-mlaku ing wayah esuk maraake awak sehat (klaim), nanging bisa nambahi penyakit yen mlaku-mlaku nang tengahe polusi asep pabrik lankendaraan bermotor. Kualifikasi lan sanggahan perlu diyataake kanggo nentoake watese klaim.

4. Panutup: Radar kanggo ndeteksi wong ngapusi lan obong-obong atine liyan

                Yen diringkes, sepisan: argumentasi sing lengkap mbuthake klaim, dhasaring klaim lan jaminan. Kapindho, kareben luwih kuwat argumentasi bisa dikantheni beking lan sanggahan. Beking dinggo nguwatake jaminan (utawa warrant), kualifikasi lan sanggahan kanggo nentoake watesing klaim.

                Urip ing jaman akeh pepiling lan prentah kuwi ora gampang . Yen ora ati-ati lan wening pikirane, awake dhewe bisa diseret ngalor ngidul. Akeh wong sing tawa barang kang kethoke apik lan nyenengake, jebule malah njlomprongake. Mriksa pendapat utawa klaim kanthi teliti kuwi penting kanggo uripe awake dhewe. Ora gampang, amarga atine awake dhewe gampang kapilut karo janji-janji sing manis utawa ancaman-ancaman bebaya. Sarana nalar sacara Toulmin iki bisa dianggep piranti kanggo ndeteksi klaim sing ngapusi lan klaim sing gampang ngobong atine awake dhewe. Piranti iki bisa dilatih mbaka sathitik. Yen wis baut bisa ngajari anake dhewe supaya ora gampang kapilut karo bakul sing ngapusi utawa demagog sing mburu ”kekuasaan”.

Stephen Toulmin, Filsuf sing gawe Metode Nalar

Kaserat dening:
V. Didik Suryo Hartoko

Read More

Selamat Berpuasa Ramadhan

Dhumateng para sutresna ingkang nindakaken Siyam Ramadhan,

Redaksi Senthir Kalawarta Basa Jawa ngaturaken:

"Sugeng nindakaken Siyam Ramadhan"

Mugi tansah pinaringan kasabaran lan kakiyatan

dumugi paripurnaning sasi Ramadhan 1436 H.

Sumangga

Read More

KADYA MIMI LAN MINTUNA

Dumugi pungkasaning Sasi Ruwah, masyarakat Jawi mliginipun hanggadhahi tradisi Ruwahan. Tradisi punika pun leksanaaken kanthi rawuh dateng pasarean, utaminipun pusara para tiang sepuh utawi leluhur. Temtunipun kanthi niat suci. Ingkang baku ngleksanaaken reresik pusara lan supados kagem pepeling dumateng ingkang taksih pinaringan yuswa dening Gusti Ingkang Akarya Jagad.
Saking pemanggih mekaten, pramila seratan punika dipun caosaken dhumateng para sutresna. Mugio saged andadosaken renungan lan renaning penggalih.

Nuwun.

Pangrasaku kok uwis suwe banget ora resik-resik lan nata omah. Yen dak sawang perabotan meja, kursi, lemari, amben, rak buku, slintru, lampu gantung butuh dilap. Ewa dene lawang, cendela, boven licht, angin-angin, usuk, blandar, saka...
Lha kok kabeh!
Reged sak kabehe!!
Sawang pinenthang wiwit seka longkang nganti pojok lawang.
Bledug gemrudug sak wayah-wayah pit udhug kagungane Mas Jadhug ngliwati ngebrug samping gubug.
Apa maneh iki papan panggonan klebu luwih cendhek seka dalan. Antara 5 nganti 6 undhak-undhakan. Dadi angger wancine mangsa ketiga uwis tekan, mesti bledug rata jogan. Nanging wancine mangsa udan, banyu mili pinuju marang olehku gawe papan panggonan. Wah, tobat tenan! 

Sanadyan durung mlebu mangsa ketiga, bledug sak enggon-enggon kaya awu bledhose Gunung Kelud nang Jawa Timur taun 2014 wingi. Kepeneran dina iki aku ora menyang nyambut gawe. Dina kecepit! Nyawang kahanan omah sing uwis ora kepenak tur reged, tuwuh krenteg resik-resik lan beres-beres omah. Biasane kagiatan reresik omah direwangi anakku barep sing kelas 5 SD. Nanging, gandheng anakku lanang kuwi lagi kemah kepanduan ana ing Wana Gondhang, aku nandangi dhewe. Mumpung maneh bojoku karo si ragil lagi wae menyang pasar sakperlu nempur beras karo golek kaperluan liyane. Yen weruh bapakne temandang, si ragil kang nembe umur 2,5 taun mesti karepe ngewangi. Niate apik, nanging sok malah dadi marakke suwe olehku temandang.

Bongkar rak buku, aku nemu album poto 'jadoel'. Gambare isih ireng putih.
Kanyata kuwi album poto lawas kaluwargaku. Seprana-seprene tak goleki, jebul mung nlesep ana ing antaraning buku-buku ngenani sejarah bangsa-bangsa sak jagad lan apa wae ngenani rejim Soekarno lan rejim Soeharto.

Bukak lembar mboko lembar album poto 'jadoel' utawa jaman doeloe rasane kaya mbaleni urip ana ing jaman aku isih cilik. Kaya-kaya (swargi) bapak lan ibu isih sugeng. Semana uga kangmas lan mbakyu, rasane isih jangkep lan kumpul kabeh.

Ana pirang-pirang kaca (Basa Indonesia: halaman) ing album poto kuwi sing dadi kawigatenku. Saktemene nembe saiki aku mat lan sadar, dene saben bapak lan ibuku poto sarimbit mesti astane gandhengan. Ana sing rangkulan lan ana uga sing genti genten gendhong-gendhongan. Saktemene nembe saiki aku mangerteni. Apa maneh jarak sedane bapak lan ibu persis 100 dina.

Iya, dadi kelingan. Saupama mengko bar surup pengetan 100 dina sedane bapak, esuk mau wayah tabuh 5 sak uwise ngleksanakake Sholat Subuh, ibu katimbalan dening Gusti Ingkang Maha Asih, nyusul bapak. Isih nyandhang rasukan mukenah utawa rukuh, ndhakep Al Qur'an lan semare ana ing sajadah. Sajadah kuwi kesayangane swargi bapak lan sing kulina diagem alas sholat nalika isih sugeng.

Oalah...
Bapak lan ibuku sing dak tresnani, kaparingan pepesthen dening Gusti wae kok ya kaya kangsenan. Pasareane wae - yen miturut Serat Wasiyat - digawe tumpuk. Dudu amarga lahan pasarean wis saya entek, ananging pancen kaya mangkono panyuwune:

"... Ira kang kapundhut rumiyin, bakal mangku sisihanira wonten ing ngandhap. Dene sintena ingkang katimbalan saksampunipun, bakal kapangku sak lawasipun. Punika sedaya boten sanes amargi kersaning Gusti Ingkang Maha Asih..."

Para takziah sing padha rawuh nalika ing pasarean, rikala semana meh kabeh ngendika menawa bapak lan ibuku menyang endi parane, wis mesti bebarengan sak keloro nganti tekane kaki-nini malah tekane tinimbalan dening Gusti. "Runtang-runtung rerentengan kadya Mimi lan Mintuna".

Mimi lan Mintuna! ( http://id.m.wikipedia.org/wiki/Belangkas ) 
Pralambang iki kang gawe aku ngabul-abul rak buku nggoleki koleksi buku-buku ngenani Zoologi.
...
Ketemu! Nemu!
Mimi lan Mintuna yaiku jinising kewan laut klebu Arthropoda, badane ros (Bhs. Indonesia: beruas). Basa Melayune "Belangkas", hananging ing tlatah Jawa duwe sebutan Mimi kanggo sing ukurane luwih cilik, yaiku kang kelamine lanang. Mintuna, sing wedok, luwih gedhe. Minangka kaluarga Limulidae kang urip ing banyu paya-paya, laut cethek utawa lingkungan Mangrove. Bisa-bisane dadi pralambang tresna kang sejatine manungsa, amarga sipate monogami: pasangane mung siji. Tur mung sepisan. Angger salah siji mati, ora let suwe pasangane bakal nyusul. Ana ing alam utawa habitate, kewan iki tansah katemokake sarimbit.

Saking temen olehku nggolek kawruh ngenani Mimi lan Mintuna, ora krasa srengenge wis ana ing dhuwur mbun-mbunan. Wis meh tabuh 12!
Wancine methuk barepku kang mulih seka kemah kepanduan. Kok ya ngepasi bojo lan ragilku tekan ngomah nggawa bagor isi beras. Wah, wis ora kober mberesi buku-buku sing sumebar ana ing ruang tengah. Selak methuk si barep.
Lha, buku-buku lan beres-beres omah njuk kepiye ya?
Ah, ...paling-paling ya wis 'diberesi' dening ragilku.

Kaserat dening:
BR. Wijaya

Read More

UDUD!

Taun 1999 nganti taun 2001 para penikmat sata utawa tembako nang wilayah Indonesia dielingke dening Pemerintah. Pemerintah ngelingake lan ngelikke masyarakat penikmat sata utawa perokok kanthi unen-unen,

PERINGATAN PEMERINTAH:

"Merokok dapat menyebabkan kanker, serangan jantung,

impotensi dan gangguan kehamilan dan janin".

Nalika semana aku mikir banjur nyandra, jumlah perokok bakal susut sak pol-pole, omzet penjualan rokok bakal anjlok, perusahaan rokok bakal tuna apa malah padha bangkrut. Akibate, panampane negara seka sektor pajek/cukai rokok mestine uga anjlok amarga "Peringatan Pemerintah" sing surasane (sakjane) nggegirisi kuwi mau.

Jebul, panyandraku luput. Omzet penjualan rokok malah saya mundhak bakda anane peringatan pemerintah kuwi. Varian utawa jinising sigaret malah saya maneka warna. Kejaba kretek, ana 'mild', ana uga 'light' lan sak panunggalane.

( https://www.google.co.id/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=10&cad=rja&uact=8&ved=0CDIQFjAJ&url=http%3A%2F%2Fwww.kemenperin.go.id%2Fjawaban_attachment.php%3Fid%3D438%26id_t%3D3154&ei=oTWHVeyOCYKzuQS4y5XYCg&usg=AFQjCNH9U8D89kjKBB8Co1XMyCEu3EAibA&sig2=CRLSzQUP8zP-NO9zLTUb8w )

Ngancik taun 2002, surasaning peringatan unine tetep, mung tulisan "Peringatan Pemerintah" sirna.
Di-i-lang-i.
Amarga apa?
Aku dhewe yo ora mangerteni. Kaya-kayane wis dudu pemerintah maneh sing paring peringatan.
Mbuh sapa!
Dadine ana ing bungkus rokok mung ana tulisan:

Akeh kanca padha nakokake owah-owahan sing sanadyan sepele, nanging ndadekna pitakonan tumrap para penikmat sata nganti tumekaning taun 2013.

Nah, manut Peraturan Pemerintah No. 109 Taun 2012, bungkus utawa kemasan sata lan pariwara sigaret kudu nyantumke peringatan wajib uga bates umur 18+ lan gambar utawa grafis sing ambane 40% wungkus sigaret. Kanthi ngana, sakbanjure istilah 'light' lan 'mild' wis ora kena dipigunaake maneh. Lan, wiwit 24 Juni 2014 peringatan ana ing wungkus sigaret, dadi:

Ora mbayangke!
Kira-kira wiwit 24 Juni 2014, wis pira 'korban rajapati' kang disebabke amarga godhong sata?

Wallahua'lam.

Kaserat dening:
BR. Wijaya

Read More

ENTUT!

Ora kaya Kembang Mawar sing sanadyan sithik gandane amrik, entut minangka hasil proses metabolisma ing sak jerone organ pencernaan (utamane usus besar utawa colon) manungsa lan uga jinising kewan. Istilah ilmiahe Flatulensi. Hasil proses iki awujud gas, minangka sisa pembakaran sing kudu dibuwang liwat organ sekresi utawa pembuangan (dubur, anus utawa silit). Amarga proses iki uga kanthi ngalami pembusukan, entut bisa dadi ganda sing ora mernani utawa ora enak menawa kaambu.

Kamangka, sejatine entut kang awujud gas kuwi minangka proses alami sing mesti kedadean ana sak jeroning proses pencernaan. Menawa ora ana penyebab liya utawa kondisi normal, sakjane entut ora bakal mambu.

Miturut hasil penelitian, zat sing dikandhut entut yaiku:
Nitrogen 20–90%
Hidrogen 0–50%
Karbon dioksida 10–30%
Oksigen 0–10%
Metan 0–10%.

Yen nggatekke prosentase kang kaya mangkono, entut duweni potensi KOBONG. Amarga ana kandhutane Hidrogen lan Metana, yaiku seka unsur-unsur C-H-N-O (bandingna karo komposisi Trinitrotoluen/TNT: http://en.m.wikipedia.org/wiki/Trinitrotoluene), uga minangka hasil pembakaran lan pembusukan. Panase hasil pembakaran ora sepira-a, dadi ya ora usah sumelang yen entute wong siji isa kobong aja maneh njeblug tenanan.

Mung aku ora mbayangke menawa ana penelitian kanthi ngumpulke entut nganti akeh, apa ya yen disumed banjur isa kobong tenan?
Ah, ngayawara!
Sing cetha:  AJA NGENTUT ANA SAMUBARANG PANGGONAN!

Kaserat dening:

BR. Wijaya

Read More

17 Agustus 1945

Saking meja redaksi:
Seratan Mas Sito Ardyanto punika sampun dangu mlebet meja redaksi. Surasanipun wonten pirembagan bab Lambang Negara Republik Indonesia, inggih punika Garuda Pancasila. 
Inggih kaleresan dhawah Tanggal 1 Juni dipun pengeti minangka Hari Kelahiran Pancasila, pramila seratan punika dipun posting.
Mugi saget caos pepadhang lan migunani tumrap para sedherek.
Mangga...


Lingsir wengi Bejo lan Kuriman pada lungguhan ana ing ngebuk tan désa. Sajak gayeng.....
Bejo : "Man, kenapa Indonesia kok lehne merdika tanggal 17 Agustus 1945?"
Kuriman : "Ya kae ta ya, kaya sing katulis neng buku sejarah ta..ya..."
         "Mesti ra tahu sinahu!"
         "Kaya ngana kok sih dadi pitakonan..."
Bejo : "Genah, cah yen nalare ra tahu kanggo kie". 
Kuriman : "Nalar sing kepiyeeee?" (karo lambene didledheke...)
Bejo : "Ngene lho Man, kowe kie ra ya ngerti ta...yen Bung Karno kae ra ya Arsitek...kaya aku....?"
Kuriman : "Lhah trus hubungane apa karo tanggal 17 Agustus 1945?" (karo ngucir lambe).
Bejo : "Mesthi wae bab TAMPILAN, ESTETIKA, lan WUJUD ra ya banget digathekake ta ya....". (lambe dicongkok mumbul).

Kuriman : "Weh...weh....trus kepiye, jajal kateranganmu kaya apa?" 
Bejo : "Kowe mesthine ngerti ta...lambange negarane awake dewe...Garuda Pancasila?"
Kuriman : "Lhah ya ngerti ta ya... yen 17 Agustus 1945 hubungane cetha...17 kuwi kasimbol dadi wulu sewiwi, Agustus utawa wulan wolu kasimbol dadi wulu bunthut, 19 kasimbol neng wulu pupune lan 45ne kasimbol neng wulu gulu".
Bejo : "Geneha wis ngerti....kari nalare rung kanggo...cetha ming apalan kuwi!"
Kuriman : (karo mledhingke lambe)..."Nalar meneh...nalar meneh, jal jelasna!"
Bejo : (ngapurancang lambene). "Tanggal kuwi mau...saktenane pancen wis dirancang karo si Arsiteke...."
Kuriman : (sajak ra srantha...) "Dirancang kepiye meneh kuwi....!!?" "Digambar denah, tampak, potongan ngana barang pa piyeeee!!?"
Bejo : "Alon-alon ajar nganggo nalar....!"
............

Bejo : "Jajal pikiren, yen sak umpamane Indonesia kuwi merdika tanggal 1 Januari 1900.....pa ya trima kowe duwe lambang negara nganggo 'INGKUNG GUMANDHUL'...!!?"
Kuriman : .......... (Tlepok, lambene gogrok)

(Tamat)

Kaserat dening:
SITO ARDYANTO

Read More

GUSTI ORA SARE

Kita nyenyuwun marang Gusti, kembang mawar.
Ananging Gusti maringi Kaktus mawa ri.
Kita nyuwun kéwan kang lucu nggemesake.
Ananging Gusti maringi uler wulu.

Sedih....
Susah...
Nesu...
Urip ora adil...
Gusti ora adil....

Nanging ing wekasan, kaktus kuwi nukulake kembang kang endah.
Uler wulu mau dadi kupu kang elok.

Sedulur...
Gusti ora saré.

Kaserat dening:
Aan Dimar

Read More

GLEWEHAN (Rubrik mBanyumasan)

Seprana-seprene anggonku pakhal, rumangsaku ko ajeg kaya ngetung kacang polong. Entuk bayar, diwehna bojo, kanggo blanja, mbayar werna-werna, banjur entong. Malah cot kurang kaya dene mlumahe gembrong bolong.

Seprana-seprene anggonku ngencengna ikat pinggang, rumangsaku tah uwis paling pol. Mulai ikat pinggang tuku anyar nganti jebol, banjur diserpis nang tukang sol. Nganti rasane weteng kiye ampeg, ora krasa nek disenggol.

Seprana-seprene seduluran lan kekancan, pangrasaku tah ora tau congkrahan. Tau sepisan keton regejegan baen mung merga settingan. Nganti digrenengi Kakangku sing duwe warung mangan. Sepurane nggih Paman!
Inyong padha pancen cot kurang ajar maring junjungan. Karepe ngonoh ya mung glewehan. Aja delebokena ati temenanan. Anggep baen kabeh mau kanggo hiburan. Ora nana maksud mempermainkan aja maning dolanan. Ora nana sing ngerti kepriwe gole kawitan. Kabeh mau mung aksi spontan.
Jan... pancen bangsa panginyongan kiye sok nerak tatanan. Sing penting tetep kraket rumaket anggone kekancan lan seduluran.

"Madhang sing whareg, mandang gawe sing temenan.
 Kemutan terus marang Pangeran".

 Kelilaaan..!

Kaserat dening:
BR. Wijaya

Read More

Jenenge ANGEL

Jaman saiki akèh anake wong Jawa kang diwenehi jeneng apik-apik lan modern. Kaya jenenge wong barat. Kamangka, jeneng Jawa ora kalah apik lan modern. Malah ngemu makna jero koyo jeneng barat. 
Koyo to, neng Jawa wong sing seneng pesta diwènèhi jeneng PARTIMAN. Sing sregep mlaku - mlaku, WAKIMAN. Pada karo jeneng Landa, Johnny Walker. Sing hobi korespondensi SURATMAN. Lha yen sing romantis, asring gawakke mawar kanggo pasangané, jenenge ROSMAN. Utawa kang wus kondhang kaloka sak jagad raya amarga karosane, SUPARMAN.

 
Malah ana jeneng Jawa kang ora mung makna ne kaya jeneng Barat, ananging uga pangucapane, contone, BOGI (kaya jeneng Amerika), sabab laire re BO le GI. Kang kaya jeneng wong Eropa Wétan uga ana, SELKI PASINOV, deweke lair Selasa Kliwon pas sasi November. 

  Tanggaku duwé anak wadon. Wektu syukuran, ditulis gedhe neng tèmbok, "... atas kelahiran putri kedua kami, ANGEL..." (malaikat). Mbah buyuté si bocah rawuh, tumuli ngendika, "Nduk... nduk..., jeneng kok ANGEL..." (ora gampang).

Kaserat dening:
Aan Dimar

Read More

Kabar Duka

Redaksi "Senthir Kalawarta" turut berbelasungkawa atas meninggalnya kakanda rekan kita, Didik Suryo, pada Senin siang 18 Mei 2015 di Temanggung, Jawa Tengah.

Semoga arwah kakanda mendapat tempat terindah di sisiNya, dan keluarga yang ditinggalkan diberikan ketabahan serta kesabaran.

Redaksi Senthir Kalawarta

Read More

TIVI JAMAN AKU CILIK

Aku cilik lan gedhe ing desa Karangsari, Kecamatan Semin, Kabupatèn Gunung Kidul. Désa pegunungan pojok lor wetan soko Kabupatèn Gunungkidul. Desaku kalebu désa 'terpencil' lan 'tertinggal'. Banyu angel, saengga tani yo mung tani tadah udan.

Dalan-dalan digawe saka tataran watu putih. Angel dilewati montor roda loro lan uga roda papat. Listrik nembe mlebu désa ing taun 1993. Jaman semana, kurang luwih taun 70an-80an, durung ana hp. Ojo maneh hp, telpon utawa video game, lha wong tv baé, sak désa mung ana piyayi loro sing kagungan. Mbah Sugeng (sing saiki wis ora sugeng), lan siji maneh kagungane Pak Dalmin. 

Dalemé mbah Sugeng ono ing sisih rodho ngisor. Kaampingan dening tanggelan-tanggelan kebon tela. Isih kuwat ing pangelingku, saben dina Rebo bengi tabuh 7, poro warga dusun, cilik gedhe, enom tuwa, ngumpul ing dalemé mbah Sugeng padha nonton ketoprak. Siji kang diantu-antu saka ora akeh acara tv sing ana. Wektu kuwi stasiun televisi mung TVRI, ora ono liyane.

Saking akehe sing nonton, dalemé mbah Sugeng ora sedeng. Mula TV ne digawa metu sak akine. Banjur padha lungguh ing sak ngarep tv gelar klasane déwé-déwé. Kang ora antuk panggonan, munggah lungguh ing tanggelan-tanggelan, ing antarane wit tela. Dadi katon saka Ngaringan kaya 'Amphitheater' utawa bioskop. Mung bedane layar tv ne mung 14", kothak kayu, tur ora ana kelire, ireng putih. Mula paling rekasa sing lungguh mburi nduwur déwé. Ora katon apa - apa. Durung maneh menawa pinuju Tengahé nonton, setrume aki lekas entek, gambaré tv saya suwe saya ciut, saya ciut sak durunge suwé - suwé mati. Nek wis ngana kabeh padha surak, "Hooo... ee..!" "Yooo.... hh. "

Ananging kuwi mau kabeh ora ndadekake lungkrah, ora ngelongi kasenengan uga kabagyan. Apa maneh semangat kanggo maju. Kanyata, Mas-mas, Mbak - mbak, kanca kanca generasi kuwi saiki akèh kang wus mapan, migunani tumrap liyan ing kutha kutha, malah ana sing tekan nagari manca.

Kacaritaaken dening:

Dimas Aan

Read More

TONG SETAN

Malem minggu kepungkur, aku ngajak anak bojoku menyang pasar malem nang kidul Kelurahan. Mumpung ora duwe kangsenan. Ora ana krenteg sowan lan sing cetha mumpung ora udan. Apa maneh aku bar nampa upah lan bebungah saka juragan.

Jenenge pasar malem, ramene yen wayah bengi. Suara lagu lan pariwara wong-wong sing padha dodolan, kaya dene lomba tanpa juri. Kabeh pengin dirungokna dening para rawuh sing rata-rata teka bareng sanak lan famili.

Jenenge bocah, nangendi-ngendi rumangsaku kok padha wae. Angger ketemu panggonan jembar, rata lan padhang uwis mesti kepengine arep playon wae. Opo maneh krungu lagu sing rata-rata dangdut disetel bantere ora sebaene. Pengine arep goyang wae.

Jenenge pasar malem mesti wae ana bakul, barang utawa wahana hiburan sing dadi ciri khase, tur mesti laris. Martabak manis, arumanis lan tahu petis. Sandangan murah, bala pecah nganti obral mojah. Obat sawan, werna-werna dolanan lan Tong Setan.

TONG SETAN!

Kok jenenge sajak nyolowadi. Opo yo ono setan sak jerone tong kae?
"Pak-e, ngopo slinder kayu gedhe sing kanggo atraksi brompit muter-muter kae diarani tong setan?" pitakone Dipo anakku sing kelas 5 SD KE Mangunan, Kalitirto, Sleman, Yogyakarta.
"Ngene mas", wangsulanku, "Tong Setan kuwi asal-usule saka tembung Basa Landa. 'Tong' kuwi tegese slinder utawa tabung. 'Staan' kuwi tegese ngadeg. Dadi Tongstaan kuwi tegese slinder sing ngadeg utawa didegna. Nanging awake dhewe mbok menawa rada kangelan ngucap cara Landa dadine luwih gampang muni Tong Setan.
Kurang luwihe kaya mangkono ngger.
Lha piye, apa wis padha wareg lan marem anggone mubengi pasar malem?

Yen uwis, ayo gek padha mulih".

Kaserat dening:

Basuki R. Wijaya

Read More

KUPU SUWEK

Srengenge wus rada dhuwur. Cahyaning esuk anget brobos mlebu saka cendela kaca kamar tamu ing sisih kiwaku. 
Ayem rasaning ati nyawang omah wus rampung ndak resiki. 
Kairing ocehing manuk trucukan, ngembangake pangucap sukur kanggo Sang gawe urip, aku nyruput teh ginasthel, 'mak cekuk', gaweyane bu Lili.

Dumadakan..., sak kal pangangenku  buyar. Ana sato kéwan cumlorot mabur saka sisih tengen ku, "duerrr..!" nabrak kaca sak kayange. 
Rada sak untara, kagetku ilang, tak deleng Jebul kéwan mau sato kupu ireng, batik kuning semu abang, sing ukurane lumayan gedhe. Kira-kira ambané swiwi sak tapak tangane bocah umur 8th. 
Sajake bingung, kupu mau kemleper sak ambane kaca. Malah kadhang mabur giduh ngubengi kamar, banjur bali nabrak kaca manèh. Mbok menawa dheweke mikir kaca iku dalan metu. 

Aku nyawang bab kaya ngono kuwi mau, atiku melas. Tumuli aku ngadeg, pikirku, "tak tulungane, tak cekel njur tak gawa menyang dalan metu sing bener." ananging saben arep ndak cekel, deweke mabur keweden nubruk ngiwa nengen. Terus kaya ngono. Bareng suju bisa tak cekel lan tak gawa metu, swiwiné padha suwek. 
Celathu ku, "Endahe, Pu, umpama kowe mau pasrah wae..." 
Kepriye maneh.
Dasar KUPU!

Kaserat dening:

Dimas Aan

Read More

WARTA CEKAK

Tribun Jogja, 7 Mei 2015
Sesambetan kaliyan Dirgahayu Kabupaten Sleman ingkang kaping 99, Pemerintah Kabupaten Sleman, Yogyakarta ngawontenaken Upacara Bendera ngagem Basa Jawa, Jumat Wage 15 Mei 2015 wonten ing Lapangan Pemkab Sleman.

Read More

WE HLA KENYO MAN ING SICK

Ana crita keluarga saka Purwakerta, ”WE HLA KENYO MAN ING SICK”
Si rama (bapak) kepingin banget duwe anak lanang. Anak sing kapisan kaaran Putri amargo wadon. Kaping pindho lair maning wadon, kaaran Widuri. Si rama ngomong karo biyung (ibu): ”Mbok,...sira (kowe) ki piye sih? Ramane pingin anak lanang kog ora olih olih. Ayo mbok gawe maning (lagi). Trus lair jabang bayi wadon maning, kaaran Tri Sari (anak wanita ke 3).

Si rama tetep pingin mrogram maning anak sing ke 4. Si rama madhep mantep mesti anak sing ke 4 mesti lanang. Besok yen lair lanang arep tak tanggabno wayang sak kothak kethek thok (wayang satu kotak yg berisi kera smua). Dumadakan lair maning jabang bayi wadon maning.

Si rama bingung setengah mati areb kaaran sapa iki. Trus masrahno jeneng marang si biyung. Dasar si biyung wetenge kencot (ngelih) trus waton muni lan njenengake jabang bayi mau ” WELHA KENYO MANINGSIH” (hlo kog cewek lagi sich).

Kacaritaaken dening:
Mas Didik Nugroho

Read More