Merdika Mawa Bhinneka

Bhinneka Tunggal Ika Tan Hana Dharma Mangrwa, minangka sesanti kang wus dadi kasadaran leluhuring bangsa ing tlatah Nusantara kawit jaman Wilwatikta utawa Majapahit. 

Ora mung saderma semboyan, kahanan dene bangsa sing saiki dumunung saka Sabang tekan Merauke, pucuk Miangas tumuju Rote saktenane padha mangerteni yen siji lan sijining suku bangsa pancen beda. Beda basane, beda adat istiadate, beda watake, uga beda ciri-ciri lair utawa fisike. 

Apa sebabe lan piye larah-larahe?

Kahanan kang beda-beda kaya mangkana malah ndadekake Nusantara manunggal lan nyawiji adedasar Pancasila. Ya mung Nusantara siji-sijining bangsa ing sak gelaraning bumi kang duweni daya kakuatan amrih seka mawarna-warnaning suku, agama, ras lan antar golongan.

Yen digagas kanthi tenanan, sakjane ya ora mokal dene kahanan kang beda malah handadekna persatuan lan kesatuaning bangsa lan negara. Ana ing tlatah ngendi wae, sing jenenge perbedaan wis mesti marakake congkrah lan bubrah. Perbedaan didadekna alasan kanggo nengeri dene 'aku' beda karo 'kowe'. Aku ya aku, kowe ya kowe. Istilah Betawi-ne "Elu-elu, gue-gue". Ora nggagas apa sing dadi pendapate uwong liya. Ora peduli kahananing liyan.

Bhinneka Tunggal Ika Tan Hana Dharma Mangrwa

Hananging kahanan kaya mangkono ora ndadekna watak lan perilakune bangsa ing tlatah Nusantara iki dadi individualistik apa maneh egoistik. Kosok walike, malah ndadekna maneka suku bangsa sing wis urip turun temurun kuwi dadi raket-rumaket siji lan sijine.

Bhinneka ora marakake perpecahan

Ora liya, Bhinneka Tunggal Ika kuwi duweni pasangan abadi kang diarani Pancasila.

Bhinneka sing ateges maneka warna, dadi kasunyatane dene bangsa ing tlatah Nusantara iki pancen dumadi saka suku-suku bangsa sing bebas merdika. Sanadyan bhinneka nanging Tunggal Ika. Wis Tunggal tur maneh Ika. Tunggal kuwi ya siji, Ika kuwi ya mung siji. Manunggal lan nyawiji.

Pancasila kuwi minangka nilai-nilai luhur sing diugemi kawit jaman para leluhur. Kawit jaman kerajaan nganti tekane Republik lan sak lawase. Pancasila minangka pedoman urip sesrawungan lan dadi dasar bermasyarakat, berbangsa lan  bernegara.

Dene Pancasila kuwi bisa dadi alat pemersatu, ibarate kaya penyebut sing ana ing wilangan pecahan. Wilangan pecahan kuwi bisa dijumlah yen penyebute padha. Dadi yen arep njumlahake wilangan pecahan, ya kudu madhakke penyebute. 

Tuladha:

1/2 + 1/5 = ?

Kanthi njumlahake langsung ora bakal bisa. Yen arep meksa, bakal nuwuhake ketidakadilan, botsih (abot sesisih) lan sing cetha mesti nerak hukum (matematika). Dadi yen arep njumlahake wilangan kaya tuladha ing dhuwur kuwi,

1/2 + 1/5      =

5/10 + 2/10  =  

7/10

Penyebut kudu dipadhakake ndhisik. Idiologi kudu padha ndhisik. Visi kebangsaan kudu searah. Tujuan bernegara kudu duweni orientasi keadilan.

Mugi saged migunani tumrap para sedherek.

Nuwun...

Kaserat dening:

BR. Wijaya

16 Agustus 2018

Read More

SALAH KAPRAH BENER ORA LUMRAH

Mengeti dina laire Pancasila 1 Juni

SALAH KAPRAH BENER ORA LUMRAH

Tembung "menek klapa"  kuwi lumrah ana ing sesrawungan urip padinan. Sanadyan yen digagas kanthi tenanan lan setiti, tembung "menek klapa" kuwi sejatine ora patrap. Yen manut surasa lan patraping tembung "menek uwit klapa" luwih bener lan pener.

Nanging pancen, pakulinan golek gampange, luwih cepet tumancep ing pikiran, pangucap lan perilaku.

Apa maneh yen pakulinan kanggo golek gampange kuwi uwis dadi watak lan entuk pisungsung dening uwong pirang-pirang utawa warga masyarakat sing akeh-akehe ya mung ela-elu. Melua kepenak mung sethithik, kamangka  pener kuwi sejatine luwih kepenak kanggo tembe ing buri lan saklawase.

"Nggodhog wedang" kuwi tuladha liyane. Kamangka tembung "wedang" kuwi ateges banyu kang wus mateng. Isa uga banyu mateng sing isih panas utawa kerep diarani jarang. Dadi yen ana tembung "jarang panas" kuwi ya uga salah kaprah. Tembung "banyu panas" sing kalah moncer tinimbang "jarang panas" pancen hambutuhake kasadaran linuwih nalika ngucapake. Kaya-kaya lambe iki luwih kepenak menawa ngucap "jarang panas" tinimbang "banyu panas".

Tuladha utawa conto liyane ana pirang-pirang. Mbok menawa para sutresna kang maca tulisan iki uga bisa nyebut sapanunggalane.

Tembung salah kaprah pancen wus dadi kasunyatan ana sajeroning basa pergaulan. Ora penting tembung kuwi sejatine salah utawa ora patrap. Masyarakat uwis padha dene maklum lan bisa nampa dununge kaluputan ing tembung-tembung kang salah kaprah.

Kang dadi kawigatenku sejatine, sikap masyarakat sing kadhang bisa nampa "kasalahan" lan dianggep kaprah. Wus cetha salah nanging dimaklumi, ditampa banjur dadi "kebenaran". Luwih cilaka maneh yen "kebenaran" sing mula bukane saka pemikiran kang salah, malah dianggep kebenaran kolektip, dadi konsensus lan diyakini kanthi berjamaah.

Kamangka, jenenge jaman kuwi ana owah-owahane. Bisa owah aturan utawa hukume, bisa uga owah amarga ganti pemimpine.

Yen dak jupuk tuladha paling gampang lan sipate kekinian utawa update, yaiku bab korupsi, pungli, suap lan sapanunggale.

Ngenani bab korupsi lan brayate iki, para sutresna mesthi wus mangerteni. Dene perilaku salah lan dianggep kaprah iki wus tuwuh lan kaya-kaya dadi budaya ing sajeroning tatanan masyarakat kawit jaman biyen. Wus mlaku pirang-pirang dekade. "Uang damai, uang tutup mulut, tahu sama tahu, salam tempel, amplop lan pirang-pirang tembung sing biasa kanggo menehi istilah perilaku salah iki. Istilah-istilah kuwi minangka euphemisme, karep ben luwih kepenak dirungokna kuping lan ora saru menawa konangan.

Perilaku salah kaya mangkono pancen dadi kaprah. Dadi lumrah. Kosok baline, uwong sing nyambut gawe kanthi lurus lan jujur malah diarani ora lumrah.

Jujur-ajur!

Manut jalur-babak belur!

Nurut alur-pedhot sedulur!

Kokehan catur-bakal kesungkur.

Pancen kabeh mau minangka proses kang kudu dilakoni dening bangsa Indonesia. Sanadyan-to, ora kabeh warga bangsa iki nglakoni tumindak salah. Isih akeh pawongan sing duweni sikap mental kang patut dadi pancer utawa tuladha tumrap bangsa, mligine tumrap generasi muda.

Pemerintah Orde Lama, Orde Baru, Reformasi lan diterusake dene pemerintah saiki sing duweni tekad mbrasta korupsi, pungli, suap lan sapanunggale. Kanthi asesanti: kerja-kerja-kerja, ateges ora menehi ruang gerak kanggo apa wae tumindak kang ora bener.

Pramila, sumangga para sutresna lan sedherek sebangsa lan setanah air...

Pembangunan mental bangsa mujudake tanggungjawab sing kudu dipikul bebarengan. Revolusi mental kanthi ngugemi Pancasila minangka ideologi bangsa lan negara pancen kudu ditindakake kanthi wantah, teges tanpa kompromi. Negara Kesatuan Republik Indonesia utawa NKRI kuwi harga mati tan kena dinyang. Pinuju masyarakat adil makmur, gemah ripah loh jinawi, tata-titi-tentrem kerta raharja.

http://umiyatikhasanah13.blogspot.co.id

Sugeng, waluya saha basuki.

Kabeh kuwi bisa diwiwiti saka bab-bab kang sepele, kayata ndandani pikiran, tembung lan perilaku sing salah kaprah dadia bener lan lumrah.

Nuwun.

Kaserat dening BR. Wijaya

Read More

MATA-MATA! (bagean 1)

Ling-sir we-ngi.
Mendung gumantung ana ing langit iring lor. Thathit cumlorot kumeclap mbelah angkasa. Gludhug kang gumleger lebur dening hawa kang adhem. Kahanan sajak nyalawadi.
Ngge-gi-ris-i!
Udan mak bres, tumurun saya deres. Banyu ora trima mung tumetes seka langit, nanging gumrujug kadya semuntak dening para Dewa ing Kahyangan. Angin mobat-mabit, wit-witan dhoyong sak kiwa tengening dalan. Swara angin keprungu kadya baunge asu.

Pe-teng dhe-dhet!
Lampu pepadhang PT. PLN turut dalan sing dak liwati pinuju balik nyang papan penggaweyan, mati kabeh. mBok menawa pancen dipateni seka sentral, ngawekani wit-witan kang melu mobat-mabit, mbebayani. Sumelang ngembruki kawat setrum kang pinenthang antarane togor utawa leneng, cagak thing utawa anim.

Se-pi nye-nyet!
Maca kahanan kaya mengkono, sakjane tuwuh rasa wedi ing jeroning atiku. Uwis pirang adohe olehku dhewekan nyetir montor,ora ana sijia kendaraan liya pinuju sak arah utawa sing sliringan. Kamangka iki isih ana ing tengah-tengahing kebon teh duweke PTPN. Ora ana pilihan liya, dalan siji-sijine ya mung jalur inspeksi tinggalane Landa awujud makadham. Dalan makadham sing gemronjal apa maneh lagi udan deres ora bakal bisa diliwati montor kanthi laju punjul seka 30 Km/jam. Saupama nekat, montor sing dak tumpaki bakal bobrok.

Mripat iki rasane uwis sepet amarga ngemu embun. Maklum, montor sing dak tumpaki tanpa AC. Udan lan angin saya nggilani. Bledhek wis bola-bali gemledhek, suarane mangampar-ampar.

Guwa Jepang ana sisih kiwa dalan wis keliwatan. Sak kedhepan pucukaning mata isih weruh wujude, seka kadohan kaya kodhok lagi mangap. Uwit Serut kang umure punjul seka 100 taun lan dadi tengere guwa kuwi, isih katon pideksa nadyan bola-bali keterak angin Lesus. Sakjane tumekaning saiki aku isih ora mudheng, ngapa para prejurit sing ngakune 'sedulur tuwo seka negri matahari terbit' kok blangkrakan utawa this-thisan tekan tengahing kebon teh duweke Meneer Van de Jong rikala Perang Pasifik? Para prejurit Dai Nippon kuwi katemokake isih urip dening warga grumbul cedhak guwa sak uwise geger Gestok 1965. Nalika kepergok dening warga, para prejurit kuwi isih nyandhang seragam Angkatan Perang Jepang kang uwis tepa lan suwek-suwek, kaya dene gombal amoh. Nadyan mengkana, para prejurit kuwi padha siaga nggegem gagang samurai (bareng ditelesih kanthi setiti, kabeh samurai kuwi ana tenger gambar sirahe Kaisar Jepang). Kamangka Jepang ngaku kalah perang taun 1945, sak uwise Hiroshima lan Nagasaki ditibani bom atom dening Amerikah. Dadi, sak uwise 20 taun para prejurit kuwi nembe mangerteni yen negarane kalah perang. Mula, para prejurit kuwi banjur diulihke bali menyang negarane.

"Kaya-kayane kok ora mokal lan ora sebaene", batinku.

Apa maneh rikala taun1985, ana tim expedisi Jepang neliti guwa kuwi. Jare mung sakperlu dokumentasi. Suwene pitung dina, gaweane pendhak dina klintar-klinter, sliwar-sliwer, ngekar-ngeker, lemah diekar-eker. Genahe golek apa, tekane saiki ora ana sing ngerti. Ora cetha!

Dadi kelingan rikala taun 2005. Aku entuk tugas gawe rancangan kanggo proyek Agrowisata kanthi pisungsung dana seka Jepang. Salah sijine ing tlatah kebon teh, sing ana guwane Jepang kuwi. Yen tak etung-etung seka taun 1945, ana jarak wektu sing ajeg tekane 2005. Apa ya jarak 20 taunan kawit 1945 tekane 2005 mung kebeneran? Apa ya kabar angin kang santer sumebar, sak tenane nyata menawa ana 'harta karun' awujud emas lantakan cacahe pirang-pirang truck, disimpen sakjroning guwa ana ing tlatah kebon teh kene? Dene para prejurit Dai Nippon sing katemokake dening warga, kabare minangka utusane kaisar. Dhawuhe: jagani raja brana awujud emas lantakan kang dipigunaake Jepang (sing wektu kuwi fasis), kanggo ngragati angkatan perange.

Saiki taun 2015. Sepuluh taun maneh 2025. Kanthi periode 20 taunan mau, kira-kira ing tlatah kene iki bakal ana gawe apa maneh ya? Ah...aku kok dadi ngayawara?

Guwa Jepang uwis keliwat. Yen ngono grumbul paling cedhak watara 10 menit maneh. mBok menawa aku bisa nunut ngiyup lan ngangetake awak ana salah sijining omah warga ing grumbul. "Moga-moga yahene isih ana sing melek", batinku sinambi ngeyem-yemi awakku dhewe.

...wonten candhakipun.

Kaserat dening:
BR. Wijaya

Read More

KABAR DUKA

Redaksi "Senthir Kalawarta" turut berbelasungkawa atas meninggalnya Embah rekan kita, Aan Dimar, pada Jumat 19 Juni 2015.

Semoga arwah Embah mendapat tempat terindah di sisiNya, dan keluarga yang ditinggalkan diberikan ketabahan serta kesabaran.

Redaksi "Senthir Kalawarta Basa Jawa"

Read More

SINAU NALAR ING SAJRONING URIP PADINAN

1. Urip ing Jaman Katrangan lan Pepeling

Jaman saiki bisa diarani jaman kebak katrangan utawa informasi, malahan bisa diarani uga jaman kebak pepeling lan prentah. Nang ngendhi wae, awake dhewe meruhi katrangan, saka ing pinggir ndalan tekan njero omah. Metu saka omah, awake dhewe wruh papan iklan, dluwang slebaran, swara saka megaphone, mlebu omah ana layar tivi, koran durung telpon genggam sing isine oceh-ocehane manungsa lan warta-warta saka internet.

Yen dibandhingke jaman mbiyen krasa beda banget. Simbah-simbahe awake dhewe luwih asring sinau saka pengalaman uripe dhewe lan saka alam kang disawang lan didhemok sacara langsung (wit-witan, kali, pegunungan lan sapiturute), awake dhewe saka tulisane wong liya, gambar lan filem. Tulisan, gambar utawa filem kuwi mung wujude, isine macem-macem: crita, warta faktual lan paling akeh iklan lan pepeling utawa prentah. Isine katrangan kuwi mau akeh-akehe martakae apik elike samubarang kahanan utawa objek, lan biyasane dikantheni prentah utawa pepeling supaya dilakoni utawa aja dilakoni (sok-sok prentahe dislamurake, supaya ora nyolok). Kaya-kaya awake dhewe bocah bodho ora bisa sinau saka uripe awake dhewe langsung, ora bisa ngrasaake kahanan samubarang kuwi apik utawa ala. Contone: Ngrokok kuwi mateni (ala), aja dilakoni (dilarang merokok); bocah sing taat kuwi apik, ajari bocahmu supaya bisa dadi taat.

Apa sing dijaluk karo sakehing katrangan lan pepeling mau yaiku supaya awake dhewe mbenerake (ngamini) lan nglakoni cara urip kang dinyunyukake (karepku arep nerjemahake ”dipromosikan”). Urip ing jaman biyen, kaya ngono mau ora akeh. Wong-wong kaya-kayane isin yen ngajari wong liya ndhi sing becik lan endhi sing ala amarga ngrumangsani. Wong mbiyen luwihintrospektif, neliti awake dhewe sakdurunge ngajari wong liya. Wong saiki luwih seneng lan suka gambira ngajari lan mituduhake endhi sing apik lan ala marang wong liya. Saiki akeh cah cilik sing dadi guru agama ngajari wong tuwo urip sing apik kuwi kaya ngapa, kaya-kaya pangalaman uripe wong tuwo sing puluhan tahun bisa dikalahake karo pasinaon sing mung diwaca lan dirungoake saka kaset.  Ing Elmu psikologi kuwi diarani ”exporting morality” ngekspor wewarah becik marang wong liya. ”ngekspor wewarah” kuwi ora ala yen eksportir-e bisa ngrumangsani yen barang kang diwarahake kuwi mung salah sijining dalane urip, dudu sing mutlak dhewe, lan dalan liyane ora dianggep salah sacara mutlak. Nanging biyasane ora mangkono. Eksportir-e yakin banget yen barang sing ditawaake kuwi kecap no siji lan liyane palsu, nah kuwi sing mbebayani. Bisa keladuk dadi prentah nyingkirake utawa musnahake wong-wong sing dhuwe cara urip sing bedha karo cara urip sing diyakini. Eeh nyuwung pangapunten kedhawa-dhawa ing babagan ”exporting morality”

Terkadang ora gampang neliti warta, crita utawa pepeling sing duwe maksud ”promosi” cara urip, luwih-luwih yen wujude gambar utawa film, lan yen isine kagayut babagan kesehatan lan moralitas utawa kapercayaan. Prentah mau krasa luwih teges lan meksa. Bayangake yen sing pengen marahi awake dhewe kuwi akeh wong, awake dhewe rasane kaya disurung ngalor-ngidul, dadi lali kara apa sing saknyatane awake dhewe rasaake ing urip iki. Tulisan iki mung nyoba ngajak neliti katrangan sing mbendinane awake dhewe rungoake utawa sawang, ora arep milah-milah ndhi sing bener lan ndhi sing salah, nanging katrangan sing kaya ngapa sing layak ditampa lan sing layak ditolak adedhasar pamikiran kang wening.

Sing arep dinyataake mung salah sijining cara supaya awake dhewe bisa neliti katrangan adedhasar panalaran utawa basa gaule reasoning kang disinau saka Stephen Toulmin. Stephen Toulmin, filsuf Inggris (25 Maret 1922 – 4 desember 2009) sing ndhuweni sikep batin kaya wong Jawa, sakmadya. Ing masalah moral etika dheweke ora nyarujuki absolutisme lan uga ora nyarujuki relativisme, ngono ya ngono ning aja ngono, nang tengah-tengah: sing dipertimbangke ora mung prinsip moral universal nanging uga kahanan nyata. Salah siji bukune yaiku: An Introduction to Reasoning (1979; with Allan Janik and Richard D. Rieke 2nd edition 1997) mbahas piye carane mriksa Claim (ing cara Indonesia pendapat; yen ana sing ngerti cara jawane mbok tulung aku dikandhani).

Klaim utawa pendapat kuwi sing diarani thesis, yen awake dhewe ngganggo basa para filsuf, kasimpulan sing dipercaya bener lan didudut saka kahanan-kahanan sing dimangerteni. Contone: (lebar nyawang mendhung petheng) sampeyan celathu: sore iki arep udan; (bar maca koran kuning sing isine berita kejahatan, korupsi lan liyan-liyane sing ala) pak Semedhi ngandika, iki jaman edan. Sing dadi pokok perkara yaiku piye carane mriksa klaim utawa thesis mau.

2. Unsur dasar Agumentasi (claim, ground, warrant, backing)

                Claim utawa klaim kudu dibedhaake karo prentah utawa pianjur. Prentah kuwi sipate ngarahake tumindhak utawa laku sing adedhasar klaim sing kena dipercaya. Contone prentah: mlaku-mlakua ing wayah esuk supaya kowe tetep sehat lan seger. Prentah mau tukul saka klaim: mlaku-mlaku bisa njaga kasihatan raga. Klaim nunjukake sikep (sikap ing basa Indonesia) utawa panilaian wong sing kandha tumrap samubarang kahanan utawa objek. Klaim dinyunyukake supaya ditampa sing krungu. Si penganjur duwe pikiran utawa panilaian yen mlaku-mlaku bisa dadi sarana njaga kesihatan, utawa ringkese mlaku-mlaku (objek) kuwi sehat (panilaian utawa sikep). Conto liyane: aja goroh. Prentah mau adedhasar klaim yen goroh kuwi ala.

                Klaim supaya diandel utawa dipercaya sing krungu merloake bukti utawa fakta sing ndukung klaim kuwi mau. Iku diarani ground utawa dhasar. Apa dhasare awake dhewe bisa alok yen goroh kuwi ala? Apa dhasare mlaku-mlaku bisa njaga kesehatane raga? Wujude dhasar utawa ground kuwi kahanan kang nyata kang bisa dimangerteni, diweruhi sarana panca indra (bukti empiris). Bukti sing paling kuat umume dijupuk saka panelitian. Contone: ana panelitian sing nunjukake yen wong kang sregep mlaku-mlaku luwih dawa umure tinimbang sing ora sregep. Mlaku-mlaku ngurangi resiko lara jantung lan diabetes lan sakpiturute. Urip dhawa, ora kena diabetes utawa jantung kuwi tandhane wong sehat. Dadi saka bukti-bukti empiris utawa ground mau awake dhewe bisa gawe klaim. Nanging dhasar utawa ground uga bisa dijupuk saka pangalaman pribadi. Contone setahun kepungkur aku sregep mlaku-mlaku, awakku seger ora gampang kesel. Saiki rada kesed, awakku gampang lara flu.

                Warrant utawa jaminan kuwi pamikiran utawa asumsi utawa prinsip sing nggandhengake antarane klaim lan dhasar empiris. Jaminan ngabsahake klaim sarana nunjukake yen bukti utawa dhasar empiris mau gathuk karo klaime. Contone: wong bisa diarani sehat yen proses-proses peredaran getih lan oksigen kuwi lancar. Mlaku-mlaku maraake proses peredaran getih lan oksigen dadi lancar. Apa sing disinau ing sekolah umume asumsi utawa prinsip-prinsip dhasar sing penting kanggo urip. Sarana sinau prinsip-prinsip dhasar mau bocah bisa mangerti kaitane kahanan empiris lan klaim.  Ing ilmu fisika jaminan utawa warrant kuwi bisa mawujud rumus fisika.

                Telung prakara mau: klaim, dhasar empiris lan jaminan kasebut unsur dhasar argumentasi. Sing diarani argumentasi kuwi proses wong mbentuk klaim, nyanggah klaim utawa nguwatake klaim. Dadi awake dhewe perlu mangerteni telung prakara kuwi supaya bisa mutusake arep percaya utawa ora marang klaim sing diomongke wong, ora waton melu-melu.

3. Panguwate argumentasi: backing, qualifier lan rebuttal.

                Yen jaminan kuwi disanggah, awake dhewe merloake backing utawa beking (istilah kuwi ing urip padinan biasane dienggo kanggo nyritaake tumindhake aparat Negara sing nglindungi tumindhak ala para juragan, mbuh juragan minuman keras utawa judi. Yen juragan kuwi mau ora tau digrebeg mesthi ana sing takon bekinge sapa). Beking kuwi nguwatake jaminan utawa jaminane jaminan. Ing contho dhwur mau, jaminan yen mlaku-mlaku nglancarake peredaran getih lan oksigen dijamin karo kanyataan: mlaku-mlaku bisa mbakar lemak lan nggedheake volume paru-paru. Peredaran getih bisa lancar yen pembuluh darahe ora kakhehan lemak lan bisa nyerap oksigen sing akeh; paru-paru sing kuat nyerap oksigen sing cukup, lan oksigen diperloake kanggo nguripi lan ngremajaake sel-sel raga. Kuwi mau kabeh bisa diarani beking, utawa dhasar sing nunjukake kaitane mlaku-mlaku karo kasehaten raga.

                Qualifier utawa kualifikasi nunjukake kekuatane klaim utawa kemungkinan klaim kuwi mau bener utawa salah miturut wong sing ngejoake klaim. Contone: umume (kualifikasi) mlaku-mlaku maraake sehating raga (klaim), utawa kanggone wong tuwo (kualifikasi) mlaku-mlaku maraake sehat (klaim). Sak liyane kuwi argumentasi uga bisa dikuatake yen ditambahi rebuttal utawa sanggahan, yaiku kahanan sing maraake klaim kuwi dadi kleru. Contone: mlaku-mlaku ing wayah esuk maraake awak sehat (klaim), nanging bisa nambahi penyakit yen mlaku-mlaku nang tengahe polusi asep pabrik lankendaraan bermotor. Kualifikasi lan sanggahan perlu diyataake kanggo nentoake watese klaim.

4. Panutup: Radar kanggo ndeteksi wong ngapusi lan obong-obong atine liyan

                Yen diringkes, sepisan: argumentasi sing lengkap mbuthake klaim, dhasaring klaim lan jaminan. Kapindho, kareben luwih kuwat argumentasi bisa dikantheni beking lan sanggahan. Beking dinggo nguwatake jaminan (utawa warrant), kualifikasi lan sanggahan kanggo nentoake watesing klaim.

                Urip ing jaman akeh pepiling lan prentah kuwi ora gampang . Yen ora ati-ati lan wening pikirane, awake dhewe bisa diseret ngalor ngidul. Akeh wong sing tawa barang kang kethoke apik lan nyenengake, jebule malah njlomprongake. Mriksa pendapat utawa klaim kanthi teliti kuwi penting kanggo uripe awake dhewe. Ora gampang, amarga atine awake dhewe gampang kapilut karo janji-janji sing manis utawa ancaman-ancaman bebaya. Sarana nalar sacara Toulmin iki bisa dianggep piranti kanggo ndeteksi klaim sing ngapusi lan klaim sing gampang ngobong atine awake dhewe. Piranti iki bisa dilatih mbaka sathitik. Yen wis baut bisa ngajari anake dhewe supaya ora gampang kapilut karo bakul sing ngapusi utawa demagog sing mburu ”kekuasaan”.

Stephen Toulmin, Filsuf sing gawe Metode Nalar

Kaserat dening:
V. Didik Suryo Hartoko

Read More

Selamat Berpuasa Ramadhan

Dhumateng para sutresna ingkang nindakaken Siyam Ramadhan,

Redaksi Senthir Kalawarta Basa Jawa ngaturaken:

"Sugeng nindakaken Siyam Ramadhan"

Mugi tansah pinaringan kasabaran lan kakiyatan

dumugi paripurnaning sasi Ramadhan 1436 H.

Sumangga

Read More